Vorden

Bronckhorst heeft 5 gemeentelijke begraafplaatsen. Die vindt u in Hengelo, Steenderen, Zelhem, Vorden en Wichmond. Daarnaast is er een aantal bijzondere begraafplaatsen.

Van de vijf begraafplaatsen die de gemeente Bronckhorst beheerd is die van Vorden zeker niet de minste. Deze begraafplaats is tussen 1828 en 1829 aangelegd op een stuk heidegrond dat hiertoe werd afgestaan door de Marke van Vorden. Vanaf ongeveer 1920 begon men ook in klassen te begraven (1e, 2e en 3e klas), maar vanaf ca. 1975 wordt geen klassenindeling meer toegepast omdat men dit niet meer van deze tijd achtte. Op het oudste gedeelte zijn ook de particulieren, waaronder enkele ‘grote boeren’, begraven die daarvoor een eigen (familie)graf bezaten op de oude begraafplaats bij de kerk. Opvallend is dat de boerderijnaam veelal op de grafsteen staat vermeld. De graven toegekend aan de pachtboerderijen die bij een kasteel hoorden zijn gelegen in de onmiddellijke nabijheid van de grafkelders van deze kastelen. Algemene graven waren bestemd voor levenloos geboren kinderen en mensen die de uitvaart niet konden betalen, waarbij het verboden was om een gedenkteken te plaatsen. De oudste terug te vinden gedenksteen dateert van 28 mei 1838. Hier ligt begraven J.A. ter Maeten. Ook komen er op de begraafplaats hier en daar graftrommels voor, die onlangs gerenoveerd zijn.

De begraafplaats kent vijf gedeelten. Op het eerste en tevens oudste gedeelte heeft de eerste graflegging in 1828 plaatsgevonden. In totaal zijn hier 516 graven uitgegeven. Het meest opvallend op dit gedeelte zijn de grafkelders, die bij binnenkomst links en rechts van het hoofdpad liggen. Deze 38 01. Omd2016:omd2009 25-8-2016 19:04 Pagina 38 met hekwerken omgeven grafkelders behoren aan de veelal adellijke families die op de kastelen Vorden, Hackfort, de Wildenborch, de Wiersse, den Bramel en het Enzerinck woonden. Een bekende persoon die in de grafkelder van de Wildenborch is begraven is A.C.W. Staring (1767-1840). Hij heeft het raadsvoorstel geschreven voor de totstandkoming van de begraafplaats. Staring, geboren in Gendringen, vestigde zich na zijn studie in 1791 op de Wildenborch en wijdde zich vervolgens met verve aan de ontwikkeling van het landgoed, dat in desolate toestand was gekocht door zijn ouders. Hiermee creëerde hij werkgelegenheid en gaf ook gelegenheid tot onderwijs aan de boerenkinderen. Staring is echter vooral bekend geworden als dichter. Ook de dichtregels op de binnenzijde van de toegangspoort van de begraafplaats zijn van zijn hand: ‘Uit nacht rijst morgenrood, het leven uit den dood.

De meeste grafmonumenten op dit oudste gedeelte van de begraafplaats bestaan uit Belgisch hardsteen, omdat dit materiaal relatief dichtbij gewonnen werd (voornamelijk België). Graniet echter moest vaak van ver (Afrika) aangevoerd worden, waardoor het een veel kostbaarder materiaal was. Tegenwoordig vormt het transport over grotere afstanden geen probleem meer, terwijl het (machinale) winnen van het materiaal ook veel eenvoudiger is geworden. Een in het oog springend grafmonument op dit gedeelte dicht in de buurt van de grafkelder van de Wildenborch is dat van Carrie E. Couch, een uit Engeland afkomstig kindermeisje dat in dienst was van een in Zutphen woonachtige kleinzoon van A.C.W. Staring. Mogelijk is zij in 1892 bij een bezoek aan de Wildenborch overleden en begraven op een aan de Wildenborch behorende grafplek. Haar grafsteen bestaat uit Delabole leisteen, dat uit Engeland afkomstig is. De bruine verkleuring op de steen is het gevolg van oxidatie van de ijzerhoudende bestandedelen die ‘leksporen’veroorzaken.

De begraafplaats, die ten noorden van Vorden ligt, is aangelegd in dezelfde periode als de omliggende bossen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat vooral op het 1e gedeelte veel bosbomen zijn aangeplant. Hierdoor heeft de begraafplaats een uitzonderlijk natuurlijk groen karakter.

Deze begraafplaats is te vinden aan de Reeoordweg in Vorden.

De joodse gemeenschap van Vorden, die oorspronkelijk tot de joodse gemeente van Lochem behoorde, is nooit erg groot geweest (1809: 9 leden, 1840: 5 leden, 1869: 18 leden en 1899: 10 leden). Vanaf het eind van de 19e eeuw nadat het als zelfstandige gemeente was erkend, werden de godsdienstoefeningen in Vorden zelf, bij een van de leden thuis gehouden. De zelfstandige joodse gemeente Vorden was echter geen lang leven beschoren en werd al in 1933, drie jaar na het vertrek van de laatste Joodse familie, opgeheven en officieel weer bij Lochem gevoegd.
Hoewel er nog geen sprake was van een eigen gemeente werd er rond 1870 al wel een eigen begraafplaats gesticht, op een stuk bosgrond iets ten noorden van de Wildenborchseweg, nabij het huidige landhuis ‘Kamphuizen’. Dit stukje grond, aangekocht van Mr. Jan Isaäc Brants van de Wildenborch, is 18×24 meter groot en was oorspronkelijk afgezet met houten palen en 5 draden prikkeldraad, met aan de zuidkant aan de Kamphuizerweg, een 6de gladde draad. Aan de oostkant van de begraafplaats bevindt zich een ijzeren hek met twee houten palen. Binnen de omheining, aan het eind van het 2 meter brede middenpad, stond aan de westkant een houten schuur (2,25×3,05 meter), afgedekt met pannen. In deze schuur bevonden zich 2 schragen, 1 plank en een draagbaar. De schuur fungeerde waarschijnlijk tevens als metaheirhuisje, waar de plechtigheden voorafgaand aan een uitvaart plaatsvonden. De schuur moet na 1950 afgebroken zijn.

De begraafplaats omvat een veertiental graven, waarvan er zeven voorzien zijn van een grafzerk of lettersteen. Voor zover bekend vond de eerste graflegging plaats in 1873 en de laatste in 1934. Hoewel er niet meer wordt begraven geldt hier, zoals op alle Joodse begraafplaatsen, eeuwige grafrust en een minimalistisch beheer. In augustus 1977 werden de grafzerken van Diena Jacobs en Sander Philips door vandalen omver gehaald, waarbij de zerk van Philips in tweeën brak. De steen is weer gerepareerd. Tot de Tweede Wereldoorlog beheerde de Nederlands Israëlitische gemeente Zutphen de begraafplaats. Omdat de Joodse gemeenschap na de Tweede Wereldoorlog niet meer in staat was het beheer te verzorgen, heeft de gemeente Vorden in 1959, en na 2005 de gemeente Bronckhorst, het onderhoud van deze Joodse begraafplaats op zich genomen. De begraafplaats is voor de joden een heilige plaats. Daarom dragen de mannen een keppel als ze naar de begraafplaats gaan. Bij het toegangshek vindt u een box met daarin een aantal keppeltjes. Mannen wordt verzocht deze te gebruiken en bij vertrek weer terug te leggen.

Naast de vijf algemene begraafplaatsen zijn er in Bronckhorst een aantal bijzondere begraafplaatsen. De Joodse begraafplaatsen vallen onder het beheer van de gemeente, de overigen niet.