Joodse begraafplaats Lochem

Uit een schuldbrief uit 1332 valt op te maken dat er omstreeks dat jaar al Joodse geldschieters actief waren in Lochem. Van een Joodse begraafplaats is dan echter nog geen sprake. In de loop van de 18e eeuw vestigen zich verscheidene Joodse families in Lochem. Tegen het eind van die eeuw was er een georganiseerde Joodse gemeente met een door de stadsmagistraat goedgekeurd reglement en een synagoge. Het duurde tot 1785 voor er een Joodse begraafplaats naast de toenmalige synagoge aan de Westerwal in gebruik kon worden genomen. Zeker is dat daar sinds 1830 niet meer is begraven. Bij Koninklijk Besluit werd in 1828 bepaald dat er niet meer in of rond kerken begraven mocht worden en moest ook de Joodse gemeente omzien naar een andere begraafplaats. In 1829 werd daarom een perceel bosgrond in de Enk aangekocht. In 1830 verleende de Gouverneur van Gelderland goedkeuring om dat als begraafplaats te gaan gebruiken. In 1955 is de begraafplaats nabij de Westerwal geruimd.

In 1865 werd de synagoge aan de Westerwal ingewijd. Deze is na 1945 verkocht aan de gemeente Lochem en wordt nu gebruikt voor culturele activiteiten. Sinds 1983 is hier een gedenksteen ter nagedachtenis aan de joodse medeburgers die door Nazi-geweld zijn omgekomen. Van de Lochemse joden zijn 79 gestorven gedurende de Tweede Wereldoorlog, 14 personen overleefden.

Na de tweede wereldoorlog werd de Joodse gemeente in Lochem  – die toen te klein was geworden om nog diensten in de eigen synagoge te kunnen hebben – bij die van Borculo gevoegd. Na opheffing van de Joodse gemeente in Borculo vond samenvoeging met die in Deventer plaats. De begraafplaats blijft wel in gebruik voor de nog in Lochem wonende Joden. De Joodse gemeente in Lochem had rond de vorige eeuwwisseling haar grootste omvang, ruim 150 leden. In de loop van de dertiger jaren van de vorige eeuw begon hun aantal af te nemen tot 118 toen de tweede wereldoorlog uitbrak. Tijdens die oorlog vond in 1941 de eerste razzia plaats. Het merendeel van de Lochemse Joden werd in 1942 en 1943 gedeporteerd en 16 de meeste van hen zijn in concentratiekampen vermoord. Van de Lochemse Joden overleefden slechts 18 de oorlog. In 1950 is de begraafplaats, na opheffing van de Joodse gemeente, in eigendom overgegaan naar de burgerlijke gemeente Lochem. Het onderhoud wordt verzorgd door de gemeente Lochem en bestuursleden van de Stichting “Synagoge Lochem”. In 2004 heeft een landelijke vrijwilligersorganisatie een groot aantal grafstenen opgeknapt.